Post ilościowy – dwa słowa, którym nadajemy głębokie znaczenie, zwłaszcza w kontekście duchowości i tradycji. Nie dla każdego jednak są one jasne. Czy wiesz, co one oznaczają, kogo obowiązują i kiedy możesz spotkać się z tym pojęciem? Czy zastanawiałeś się nad różnicą między postem ścisłym a ilościowym? Jeśli nie, to dobrze trafiłeś! Ten artykuł pomoże Ci rozwikłać te kwestie, a także da Ci jasny obraz tego, co w Polsce podlega prawu kanonicznemu w tej materii.
Co to jest post ilościowy?
No to zaczynajmy od początku, a cóż to jest post ilościowy? Nie jest to żadna skomplikowana zagadka. W skrócie post ilościowy polega na ograniczeniu liczby posiłków, ale nie ich jakości. Zgodnie z kodeksem prawa kanonicznego, obowiązuje on w dni takie jak Środa Popielcowa oraz Wielki Piątek. Post ilościowy zezwala na jedzenie trzech posiłków w ciągu dnia – jednego do sytości i dwóch mniejszych.
Okej, ale co z tymi mniej zorientowanymi? Często myli się go z postem jakościowym, który jest czymś zupełnie innym. Post jakościowy, w przeciwieństwie do ilościowego, polega na wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych. W Polsce obowiązuje on we wszystkie piątki przez cały rok, z wyjątkiem tych, które przypada na uroczystości. Warto znać te różnice, bo nie raz usłyszysz te pojęcia na przykład w kościele, a co gorsza, możesz być obowiązany do ich przestrzegania!
Jak różni się od postu ścisłego?
To prawda, że te wszystkie terminy mogą być mylące. Post ścisły to coś, co łączy w sobie zarówno post jakościowy, jak i ilościowy. Obowiązuje on w Środę Popielcową i w Wielki Piątek. Post ścisły polega na wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych oraz na spożyciu jednego posiłku do syta. Ciekawostką jest, że ten rodzaj postu bywa też różnie interpretowany w zależności od kraju. Dlatego zawsze warto być na bieżąco z tym, co mówi episkopat danego kraju.
No dobrze, to jak to wszystko się ma do siebie? Możesz sobie to wyobrazić jako różne poziomy trudności w jakiejś duchowej grze. Post ilościowy to jakby poziom podstawowy, post jakościowy to poziom średni, a post ścisły to tryb dla zaawansowanych. Każdy z nich ma swoje specyfiki i obowiązuje w określonych momentach.
Kogo obowiązuje post ilościowy?
No to teraz przejdźmy do sedna: kogo to obowiązuje? Odpowiedź jest dosyć jasna. Post ilościowy obowiązuje każdego katolika, który ukończył 14. rok życia. Oczywiście są pewne wyjątki, jak na przykład osoby chore czy kobiety w ciąży, które mogą otrzymać dyspensę. Ale jeśli jesteś zdrowy, dorosły i świadomy swojej wiary, to raczej nie ma dla ciebie wyjątków. A jeśli chodzi o dni, w których post ilościowy jest obligatoryjny, to, jak już wspomniałem, są to Środa Popielcowa i Wielki Piątek.
Ale zaraz, zaraz. Co z tymi, którzy pracują w ciężkich warunkach czy są na diecie? Tu zaczynają się ciekawostki. Według prawa kanonicznego istnieje możliwość uzyskania dyspensy w takich przypadkach. Ale o tym za chwilę.
W jakich okolicznościach można otrzymać dyspensę?
Dyspensa, a więc coś na kształt „przepustki” od postu. Zazwyczaj dyspensa może być udzielona przez biskupa w przypadku specyficznych okoliczności. Należy do nich na przykład praca w ciężkich warunkach, problemy zdrowotne czy inne sytuacje, które mogą wpływać na twoje zdrowie. Warto jednak pamiętać, że dyspensa nie jest „wolnym biletem” do jedzenia, co tylko chcesz. W jej kontekście często mówi się o zastąpieniu postu innym rodzajem pokuty czy umartwienia.
Jakie są wyjątki i specyfikacje w Polsce?
Załóżmy, że jesteś w Polsce i chcesz wiedzieć, co tu obowiązuje. Według Episkopatu Polski, post ilościowy obowiązuje w Środę Popielcową oraz w Wielki Piątek. Co więcej, w Polsce obowiązuje również post jakościowy we wszystkie piątki przez cały rok, z wyjątkiem uroczystości. Jak widać, nawet w różnych krajach mogą być pewne specyfiki.
Post ilościowy, a post jakościowy
Post ilościowy i post jakościowy są dwoma różnymi formami wstrzemięźliwości w praktyce katolickiej, mającymi na celu pogłębienie ducha wiernych w czasie wielkiego postu. Post ilościowy nie zabrania spożywania pokarmów mięsnych, ale nakłada ograniczenie na liczbę posiłków. Obowiązuje wiernych do spożywania jednego posiłku do sytości w ciągu dnia oraz dwóch mniejszych posiłków, rano i wieczorem. W Wielki Piątek obowiązuje post ścisły, który jest połączeniem postu ilościowego i jakościowego. To oznacza, że obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a jednocześnie należy zachować post ilościowy, który pozwala na jednorazowy posiłek do sytości w ciągu dnia.
Z kolei post jakościowy polega na zachowaniu wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych. Obowiązuje we wszystkie piątki całego roku, co jest szczególnie ważne w okresie wielkiego postu. W kościele katolickim w Środę Popielcową obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, co stanowi początek postu jakościowego i ilościowego. Często osoby, które z różnych powodów nie mogą zachować postu, na przykład z powodu choroby, otrzymują dyspensę tylko od postu jakościowego, co pozwala im na spożywanie potraw mięsnych. Bulion i ekstrakty z mięsa, a także tłuszcz zwierzęcy, zgodnie z powszechnym mniemaniem ludzi zalicza się do mięsa, dlatego ich spożywanie jest niedozwolone w czasie, gdy post jakościowy obowiązuje. Jednak jeść ryby, które nie są uważane za mięso, jest dozwolone.
Osoby chore, osoby pracujące w miejscach zbiorowego żywienia lub te, które osiągnęły wiek rozpoczęcia 60. roku życia, mogą być zwolnione z zachowania postu ilościowego lub jakościowego. Ważne jest, aby wiedzieć, że dla zachowania postu wystarcza ująć sobie jedną główną potrawę w ciągu dnia. Często w wigilii Bożego Narodzenia oraz wigilię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny obowiązuje post, choć zwyczaj lub powszechne mniemanie mogą wprowadzać pewne modyfikacje w tej kwestii. Wobec tego należy stosować się do zwyczaju obowiązującego w kościele danego regionu.
Wspomniane praktyki postu mają na celu nie tylko fizyczne umartwienie, ale przede wszystkim duchowe przemiany. Każdy wierny, zobowiązany do zachowania postu ilościowego i jakościowego, powinien przemyśleć jego głębszy sens, zwracając uwagę nie tylko na aspekty związane z jedzeniem, ale przede wszystkim na duchowe przeżycie okresu wielkiego postu.
Podsumowanie
Post ilościowy to forma duchowej dyscypliny, która polega na ograniczeniu liczby posiłków, ale nie ich jakości. Obowiązuje on wszystkich katolików po ukończeniu 14. roku życia w określonych dniach. Pamiętajmy jednak, że post nie jest celem samym w sobie, ale środkiem do głębszej więzi z Bogiem. Dlatego warto podchodzić do niego z odpowiednim nastawieniem i duchową gotowością.