Kanon biblijny. Zastanawiałeś się kiedyś, jak wyglądał proces selekcji ksiąg, które znalazły się w Biblii? Jakim kluczom musiały sprostać, aby uzyskać status „kanoniczny”? Odpowiedzi na te pytania mogą być bardziej intrygujące, niż się wydaje. W końcu mówimy o zasobie duchowym, który od wieków wpływa na kształtowanie kultury i moralności. No, więc kiedy poczujesz zapach starego papieru i usłyszysz szelest stron, zanurz się w tę niezwykłą podróż w czasie, gdzie odkryjesz, jak kształtował się kanon biblijny, czyli zbiór ksiąg, które zostały uznane za bosko natchnione.
Co to jest kanon biblijny?
Pojęcie „kanon” pochodzi od greckiego słowa, które oznacza „pręt” albo „miara”. W kontekście biblijnym oznacza to zestaw ksiąg, które zostały uznane za natchnione przez Boga. Czymś więcej niż zwykłymi tekstami. W końcu są to księgi, które stanowią nieomylną regułę wiary i moralności z racji ich boskiego pochodzenia.
Dlaczego jednak pewnych ksiąg uznano, a innych odrzucono? Tutaj mamy do czynienia z różnymi kryteriami. W przypadku Starego Testamentu księgi były akceptowane, jeśli pochodziły od znanych proroków lub były uznawane za bosko natchnione przez uczonych w piśmie. Dla Nowego Testamentu kluczowe było to, aby dana księga była napisana przez apostoła lub przez osobę blisko związaną z apostolskim środowiskiem.
A więc mamy spis ksiąg, który był szeroko przyjęty przez społeczność wierzących. Niemniej jednak warto pamiętać, że proces ustalenia kanonu trwał wiele wieków. Aż do soboru trydenckiego w przypadku katolików czy do kanonu muratoriego dla protestantów.
Jak wyglądał proces tworzenia Starego Testamentu?
Stary Testament, zwany również kanonem hebrajskim, zawiera 39 ksiąg w tradycji protestanckiej i 46 ksiąg w tradycji katolickiej. Pierwsze księgi Starego Testamentu były spisywane już od IX wieku p.n.e., ale ostateczny kształt tego kanonu został zatwierdzony około II wieku n.e.
Zanim jednak doszło do tego, księgi były ustalane i spisywane przez proroków i uczonych w piśmie. Wśród nich znalazły się dzieła takie jak „12 proroków mniejszych” czy „Psałterz”. Ważną rolę odegrała również Septuaginta, grecka wersja Starego Testamentu, która wprowadziła pewne różnice w stosunku do kanonu hebrajskiego.
Dyskusje na temat kanonu starego testamentu trwały przez wiele wieków. Na przykład, księgi deuterokanoniczne, czyli te, które nie znalazły się w kanonie żydowskim, ale są akceptowane przez Kościół Katolicki. Sobór Trydencki z XVI wieku zatwierdził kanon 46 ksiąg, włączając te deuterokanoniczne.
Nowy Testament — kryteria i kontrowersje
Nowy Testament to zbiór 27 ksiąg, które skupiają się na nauczaniu i działaniu Jezusa Chrystusa oraz początkach chrześcijaństwa. Zostały one napisane w I wieku n.e. i początkowo były rozpowszechniane jako oddzielne rękopisy. Nie było jednoznacznego spisu ksiąg nowego testamentu aż do kanonu muratoriego, spisanego około roku 397 n.e.
Dyskusje wokół tego, które księgi powinny znaleźć się w kanonie Nowego Testamentu, były bardzo zacięte. Niektóre księgi, jak List do Hebrajczyków czy Apokalipsa, były otaczane pewnym sceptycyzmem. Kluczowe kryteria to autentyczność (musiały być napisane przez apostoła lub bliską mu osobę), powszechność (musiały być akceptowane przez większość społeczności chrześcijańskiej) oraz zgodność z regułą wiary i moralności.
Tak więc 27 ksiąg nowego testamentu zostały uznane za natchnione i włączone do kanonu. Ale warto pamiętać, że w historii chrześcijaństwa istniały też inne „apokryficzne” teksty, które nie zostały włączone do kanonu, choć miały swoich zwolenników.
Różnice w kanonach — chrześcijaństwo a judaizm
Chrześcijaństwo i judaizm, choć dzielą korzenie i wiele elementów Starego Testamentu, mają różne kanony. W judaizmie kanon hebrajski skupia się na 39 księgach, które były uznawane za natchnione przez starożytną społeczność żydowską. Chrześcijaństwo natomiast, rozszerzyło ten kanon o księgi nowego testamentu i pewne księgi deuterokanoniczne.
Jest to wynik różnic w historii, kulturze i teologii tych dwóch religii. Jednakże obie tradycje uważają swoje księgi za święte i natchnione przez Boga.
Kanon, apokryfy i deuterokanoniczne — o co w tym wszystkim chodzi?
Kanon to zestaw ksiąg uznawanych za natchnione przez Boga. Apokryfy to księgi, które nie zostały włączone do kanonu, ale mają pewną wartość historyczną lub literacką. Księgi deuterokanoniczne to te, które są akceptowane przez niektóre tradycje chrześcijańskie, ale odrzucone przez inne. Na przykład Kościół Katolicki akceptuje siedem ksiąg deuterokanonicznych w Starym Testamencie, podczas gdy tradycja protestancka ich nie akceptuje.
Ostateczne ustalenie, które księgi są „kanoniczne”, a które nie, to rezultat wieków debat, modlitwy i rozważań. Jedno jest pewne: te teksty od wieków kształtują życie duchowe i moralne wielu ludzi na całym świecie.
Kanon biblii a kanon hebrajski?
Kanon biblijny skupia się na zbiorze ksiąg, które uważane są za natchnione przez Boga. W historii chrześcijaństwa rozróżniamy kilka ważnych koncepcji tego kanonu. Główne z nich to kanon aleksandryjski oraz kanon palestyński. Kanon aleksandryjski, często oparty na tradycjach zawartych w encyklopedii PWN, zawiera wiele ksiąg, które nie zostały uwzględnione w kanonie palestyńskim. W kanonie aleksandryjskim znalazły się takie księgi jak Henoch czy też pozostałe księgi znalezione w Qumran, które były powszechnie czytane przez Żydów aleksandryjskich.
W kontrast do tego kanon palestyński, który stał się podstawą biblii hebrajskiej, jest bardziej konserwatywny. W jego skład wchodzą księgi Starego Testamentu, które uważane są za natchnione przez Ducha Świętego. Katolicyzm, choć czerpie z obu kanonów, uznaje kanon 27 ksiąg Nowego Testamentu, w którym na czele stoi ewangelia i list św. Pawła. Warto podkreślić, że zarówno katolicyzm, jak i judaizm uznawali za natchnione te same księgi święte Starego Testamentu aż do końca II wieku p.n.e. W miarę rozwoju chrześcijaństwa, kanon biblijny zaczął uwzględniać księgi powstałe z inspiracji Boga, które stanowiły podstawę nauczania nowego testamentu. Wśród nich ważne miejsce zajmuje ewangelia oraz list św. Pawła, który uchodził za spisaną regułę wiary dla wczesnych chrześcijan.
W trakcie wieków, debaty na temat ksiąg kanonicznych trwały. Współcześnie, zarówno księgi wchodzące w skład biblii hebrajskiej, jak i księgi natchnione Nowego Testamentu są uznawane za natchnione przez Ducha Świętego. Jednak nie wszystkie księgi biblijne, które były kiedyś popularne, zostały przyjęte. Wielu teologów i uczonych wierzy, że kanon ksiąg biblijnych to zbiór ksiąg natchnionych, które zostały ostatecznie przyjęte przez Kościół i uznane za autorytatywne. Apokryfy i inne pisma, choć cenne, nie znalazły się w tym kanonie, ale nadal są cennym źródłem wiedzy o historii i kulturze starożytnego Bliskiego Wschodu.
Podsumowanie
Kanon biblijny, czyli zbiór ksiąg uznawanych za natchnione przez Boga, jest wynikiem wieków debat i rozważań. Te księgi od wieków wpływają na kształtowanie kultury, moralności i duchowości ludzi na całym świecie. Chociaż różne tradycje religijne mają różne kanony, wszyscy wierzący uznają je za święte i cenne źródło mądrości.